آموزش تاریخ هنر جهان،موضوعی جالب در هنر نقاشی است.هند از بخش های مهم تاریخ و تمدن‌بشری بوده است.این سرزمین زمانی عرصه ی ظهور تمدن های عظیم و هم چنین بوده است. ادیان این سرزمین خصلت همزیستی مسالمت آمیز را داشتند. ادیانی چون هندوئیزم، جینیزم،سیکهیزم در هند متولد شده اند. در این مقاله می خواهیم شما را با هنر و تمدن هند آشنا کنیم.
شاهزاده ی هند بودا نام داشت که در هند متولد شد و همان جا رشد کرد ، به ترویج اعتقادات خود پرداخت تا زمانی که در همان سرزمین فوت کرد. تعداد زیادی از مسلمانان هند جزو مهاجران ایرانی هستند. هند و ایران از هزاران سال قبل تا حالا دارای وجوه مشترک باهم بودند.
تمدن و هنر هند به ۳ دوره می توان تقسیم کرد :
- دوره قبل از آریایی
- دوره آریائیان
- دوره اسلامی
هنر دوره ی قبل آریایی ها
قدیمی ترین تمدن کشف شده ی شبه قاره ی هند قدمتش به ۴۵۰۰سال می رسد و به همین دلیل یکی از کهن ترین تمدن های جهان به حساب می آید. این تمدن از اکتشافات باستان شناسان بوده است.
بعد از انجام حفاری ها و پیدا کردن دو شهر هاراپا و موهنجودارو در ۱۹۲۱ پرده از تمدنی بسیار پیشرفته برداشته شد. از خصوصیت های مهم این شهرها، داشتن نقشه شهرسازی پیشرفته، سیستم فاضلاب شهری ، خانه های ۲ تا ۳ طبقه با‌حیاط مرکزی ، خیابان های و کوچه های منظم و عمود برهم ، انبار غله برای توزیع ارزاق ، یک‌استخر بزرگ ، بناهای ساخته شده از آجر های کوره پز شده و بالاخره حصار اطراف شهر که بلندی آن به ۱۳ متر می رسد .
به تازگی مرکز مهم دیگری از فرهنگ هند در کالیبانگان در نزدیکی کراچی در پاکستان کشف شده است. بعضی از تندیس ها که به این تمدن هندی مرتبط هستند تاثیرات هنر بین النهرین را انعکاس می دهند در حالی که برخی دیگر یک سنت کاملا هندی را نشان می دهند .
آثار مهم مربوط به این دوره عبارتند از :
- ظروف سفالی، تندیس های سنگی و مسی (مجسمه کاهن شاه )
مهرهای کوچک از جنس استاتیت یا سنگ صابون : این مهرهای کوچک اکثرا به رنگ سفید می باشند ، نقش های جانورانی مثل گاو کوهاندار، کرگدن ، ببر و فیل با مهارت و آگاهی درست از کالبدشناسی حک شده اند .
تحولات زیست محیطی سبب شد که این تمدن به تدریج تضعیف شود . در همان زمان ها اقوام آریائی از مناطق آسیای میانه حرکت کردند ، عده‌ای از آن ها در فلات ایران و گروهی دیگر به شبه قاره هند رفتند و اقوام دراویدی را شکست توانستند بدهند.
هنر هند در دوره آریائیان و بعد از آن
شکل گرفتن این تمدن زمان طولانی از ۱۵۰۰ ق.م تا هنگام ظهور بودا طول کشیده است .آریائی ها دین ودایی را با خود به هند آورده اند.این هنر در واقع هنری کاملا دینی در نظر گرفته می شود وابستگی زیادی به خدایان و تجلیات مختلفش دارد.
در مدت سده ی ششم قبل از میلاد دو آیین عمده در هندوستان پدید آمد ، یکی از آن ها آیین بودا بود که بر هنر و فرهنگ هندی اثر عمیق گذاشت و از راه جاده ی ابریشم به سرزمین های مجاور یعنی تبت و چین و ژاپن و آسیا ی جنوب شرقی ادامه پیدا کرد . دیگر آیین آن ها برهمن بوده است که نفوذ کمتری داشته است، ولی تا به امروز به حیات خود ادامه داده است.
تصویر بودا تا ۶ قرن قبل از میلاد به صورت نمادین(سمبولیک ) عرضه می شد .اما در پایان نخستین قرن میلادی با پیشرفت آیین بودایی و هم چنین بهتر شدن داد و ستد ملل و اقوام ، کم کم تصویر کردن بودا و ساختن شمایل های او رواج پیدا کرد و اندازه های مجسمه ها نیز رشد کرد. مانند مجسمه های غول پیکر بودا در بامیان (افغانستان) ، سریلانکا و هم چنین بوداهای عظیم الجثه بی شمار غارهای هزار بودای نواحی گونان در چین.
در تندیس نشسته ی بودا تاثیرات هنر یونانی دیده می شود . تندیس دیگری از بودا که مربوط به قرن پنجم میلادی می باشد دارای دو کیفیت است : یکی کیفیت آرمانی(در سطوح ساده چهره ) و دیگری کیفیت جسمانی ( در جامه ای که نمایانگر شکل بدن می باشد ) .
آیین هندویی نیز از آیین های کهن شبه قاره می باشد که جزو ادیان آریائی محسوب می شود.
ایزد های عهده دارچرخش نظام هستی در آیین هندویی
برهما (ایزد خالق)
در بین خدایان ، برهما در تجلیات هنری کمتر به چشم می آید . قدرت برهما در چارچوب خلق و آفرینش می توان خلاصه کرد .به نوعی دیگر برهما همانند معماری بازنشسته می باشد .
ویشنو(ایزد محافظ کائنات)
حفظ کائنات که جزو رکن اصلی جهان به حساب می آید به عهده ی ویشنو می باشد و در فرهنگ دینی مهمترین عنصر شمرده می شود .
شیوا (ایزد نابودی )
در نزد اقوام مختلف منشاء خیر و برکات ، شفا دهنده ، خدای رقص مرگ ، خدای رقص کیهانی و….. به حساب می آید ، هم چنین در اسطوره شناسی و در آثار هنری هند نقش مهمی دارد.
مجسمه و معماری
تا مدت های زیادی آثار هنری هند را آثار مجسمه سازی ، معماری بودایی و هندویی شامل می شد.اولین آثار گرانبها بدست آمده از زمان حکومت آریائیان را ستون ها و سرستون های حکومت امپراتور آشوکا شامل می شوند.امپراتور آشوکا این ستون ها تحت تاثیر تعلیم های بودا ، در فضاهای مهمی که مربوط به زندگی بودا می شد ساخته بودند.
تکنیک ساخت این ستون ها ی سنگی که ۱۰ متر ارتفاع و گاهی هم به ۵۰ تن وزنشان می رسید ، به روش های حجاری هخامنشی و آثار تخت جمشید نزدیکی بسیاری داشت .
یکی از سرستون های معروف به نام سرنات می باشد که توسط هنرمندان بومی ساخته شده است. شکل های کنده شده در قسمت سر ستون سرنات نشان دهنده ی اولین نشانه های سلطه ی آیین بودایی بر هنر هند است . در معابد هند دو وادی پیکر تراشی و معماری به هم نزدیک می باشد و گاه با هم تداخل می کنند .
اغلب فضای داخلی معابد اندک می باشد و بر جزئیات خارجی تاکید دارد که کم کم مرز میان پیکرتراشی و معماری از میان برداشته می شود .از جمله اینها ورودی معبد خورشید، معبد خاجوراهو و یا برج بایون هستند.
استوپا ، معبدی گنبدی شکل و توپر می باشد که اغلب محل نگهداری بقایای (خاکستر ) قدیسین بودایی بوده است. این استوپاها در گذر زمان در ابعاد بزرگتر ساخته شده و به عنوان سبک خاص بودایی مورد توجه قرار می‌گرفتند. سانچی نمونه استوپای بزرگ می باشد.
در قسمت هنرهای تجسمی، نقاشی های دیواری ، نقش برجسته های سنگی و تندیس های بودا ، بخش اعظم آثار هنری بودا را شامل می شد.غارهای در دل کوه نیز در همین دوران شکل گرفته اند. این غار ها دو گونه هستند : غار چای تیا که برای موعظه می باشد و شامل تالارهای ستوندار، دو راهروی جانبی و گنبدی در میان است .
غار ویهارا گونه دوم است که برای سکونت راهبان می باشد و شامل حجره هایی گرداگرد حیاط مرکزی و گاه تا سه طبقه بوده است.
نقاشی
نمونه های باقی مانده از هنر نقاشی در هندوستان خیلی کم می باشد. قدیمی ترین نشانه های نقاشی هندی، دیوارنگاره‌های عبادتگاه آجانتا میباشد که تاریخ یکی از آنها به سده اول قبل از میلاد می‌رسد.
دوران دودمان گوپتا عصر طلایی فرهنگ و هنر هند حساب می شود و کامل ترین بیان ظریف و رازآمیز این دوره در دیوارنگاره های آجانتا می‌توان دید .
به عنوان مثال در دیوارنگاره بدوی ستوه پیکر بودا در بین انبوه زیاد آدم ها و حیوانات که از دیدن آن تشکیل شده است به طرز آرمانی به نمایش گذاشته شده است. رنگ ها درخشندگی و گرمای خاصی دارند که کیفیت روحانی
نقاشی ها را بیشتر می کنند. در غارهای آجانتا تصویر های زیادی از زنان نیمه برهنه، رقصان و آوازخوانان در حالت نشسته و ایستاده به چشم می خورد.
هنر هند در دوره ی اسلامی
از قرن سیزدهم میلادی به بعد هنگام مهاجرت ایرانیان مسلمان به هند، فرهنگ زبان فارسی ( که حدود هشتصد سال زبان علم و ادب بوده است و نزدیک به ۴ قرن زبان رسمی ) و فنون کتاب آرایی اسلامی در هند رونق پیدا کرد ،به گونه ای که تعداد نسخه های خطی فارسی هند زیادتر از تعداد نسخه های تدوین شده در ایران می باشد.
تاثیر فرهنگ هنر ایران بر هند در بخش نقاشی مینیاتور ، هنرهای دستی و فرش و معماری نیز دیده می شود . بخش های زیادی از آثار هندی را نسخه های خطی دیوان های شاعرهای بزرگی مانند حافظ، سعدی و فردوسی تشکیل می‌داده است. هم چنین اشتراک های بین اوستا ( کتاب دینی کهن ایرانیان ) و ودا (کتب مقدس هندوان) یک اصل و منشاء مشترک بین هردو می باشد.
اوج تجلی هنر اسلامی هند
در زمان حکومت مغولان تیموری می توان تجلی هنر اسلامی‌هند دیده می شود . ضعف سیاسی در این دوران سبب شد تا همایون شاه از وحشت و ترس شورشیان به دربار شاه طهماسب صفوی پناه ببرد. در طی مدت ده سال مقدار زیادی توانست تحت تاثیر هنر و ادب و فرهنگ ایران قرار بگیرد و زمانی که با حمایت شاه ایران قدرتی را که از دست داده بود دوباره به دست آورد ، دو تا از هنرمندان ایرانی به نام های میرسید علی و عبدالصمد به دربار هند آورد.
امپراطوران بعدی مغول، از جمله اکبرشاه،جهانگیرشاه وشاه جهان شاه بر کیفیت و کمیت این هنر توانستند بیفزایند.
نسخ خطی دوره ی اسلامی هند عموما به زبان فارسی و خط نستعلیق نوشته شده است. کتاب های ارزنده ی این دوران شامل همایون نامه،اکبرنامه، توزک جهانگیری و پادشاه شاه جهان می باشد.
در عهد شاه جهان شاه، بنای تاریخی معروف اسلامی تاج محل که از عجایب هفتگانه ی جهان به شمار می رود توسط مهندسان ایرانی طراحی شده و توسط خوشنویسان ایرانی آراسته شده است.
یکی دیگر از بناهای برجسته ی هندو-اسلامی منار قطب است که جزو بلندترین بنای آجری دنیا به حساب می آید.البته نوع معماری هند به دو دوره قبل از اسلامی آن و پس از اسلامی آن تقسیم می شود که سعی شد به اجمال در مورد آن پرداخته شود.
اکنون که با فرهنگ و هنر هند تا حدود زیادی آشنا شده اید، از شما خواهشمندیم این مطالب را با علاقه مندان به اشتراک بگذارید. اکنون می دانید که هنر و فرهنگ هند قبل از آریایی ها و بعد آنان چگونه بوده است و اطلاعاتی در مورد این فرهنگ در دوران بودایی و اسلامی نیر بدست آورده اید. امیدواریم از خواندن این مقاله لذت برده باشید. از همراهی شما متشکریم.
اگر نظر یا نکته ای هست بنویسید
ایمیل شما نمایش داده نمیشود